Podstawowe informacje o alimentach dla matek, które wychowują dziecko samotnie
1) Czy obowiązek alimentacyjny istnieje tylko w małżeństwie?
2) Czym jest obowiązek alimentacyjny?
3) Czy jest możliwe dochodzenie alimentów przed urodzeniem dziecka?
3 a) W jaki sposób można uzyskać środki od ojca dziecka na okres porodu i pierwsze 3 miesiące?
3 b) Co powinno znaleźć się w pozwie o zabezpieczenie alimentów na okres porodu i pierwszych trzech miesięcy życia dziecka?
3 c) Kiedy wystąpić do sądu o ostateczne ustalenie alimentów na okres porodu i pierwszych trzech miesięcy życia dziecka?
4) Od czego zależy wysokość alimentów?
5) Jak przebiega sądowa procedura dochodzenia alimentów?
6) Co zrobić gdy ojciec uchyla się od obowiązku płacenia alimentów?
7) Kiedy egzekucja alimentów jest bezskuteczna?
8) Co to jest Fundusz Alimentacyjny?
9) Gdzie złożyć wniosek o świadczenie alimentacyjne?
10) Jaka jest wysokość świadczenia alimentacyjnego?
11) Jakie należy spełnić kryterium dochodowe, aby otrzymać świadczenie alimentacyjne?
12) Ile trwa okres świadczeniowy Funduszu Alimentacyjnego?
13) Do jakiego wieku dziecko ma prawo do świadczenia alimentacyjnego?
14) Kiedy nie przysługuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego?
15) Dochody z jakiego okresu są brane pod uwagę przy ustalaniu świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?
16) Czy matka nieletnia może ubiegać się o świadczenie alimentacyjne?
1) Czy obowiązek alimentacyjny istnieje tylko w małżeństwie?
Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka istnieje zarówno jeśli pochodzi ono ze związku rodziców uregulowanego prawnie, czyli małżeństwa, jak też konkubinatu czy krótkotrwałej relacji.
2) Czym jest obowiązek alimentacyjny?
Obowiązek alimentacyjny to, najkrócej ujmując, obowiązek łożenia pieniędzy na utrzymanie dziecka. Wysokość alimentów ustalana jest adekwatnie do możliwości finansowych ojca oraz potrzeb dziecka.
Art. 135. § 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
§ 2. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywa
3) Czy jest możliwe dochodzenie alimentów przed urodzeniem dziecka ?
Matka w dowolnym momencie ciąży, może wystąpić do sądu przeciwko ojcu dziecka o niezbędne środki na własne utrzymanie w okresie porodu, a także na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. W ten sposób może uzyskać zabezpieczenie finansowe na okres okołoporodowy oraz wyprawkę dla noworodka.
KRO Art. 141. § 1. Ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Jeżeli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, ażeby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia powyższe przysługują matce także w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe.
§ 2. Roszczenia matki przewidziane w paragrafie poprzedzającym przedawniają się z upływem lat trzech od dnia porodu.
Art. 142. Jeżeli ojcostwo mężczyzny niebędącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.
3 a) W jaki sposób można uzyskać środki od ojca dziecka na okres porodu i pierwsze 3 miesiące?
Sprawy przed sądami zazwyczaj trwają bardzo długo i w normalnym trybie jest mało prawdopodobne by kobieta otrzymała potrzebne pieniądze jeszcze przed porodem. Jednak istnieje szczególny tryb dochodzenia omawianych alimentów uregulowany w art. 754 Kodeksu postępowania cywilnego:
Art. 754 Sąd może jeszcze przed urodzeniem się dziecka zabezpieczyć przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, o których mowa w art. 141 i art. 142 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przez zobowiązanie obowiązanego do wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. W sprawach tych termin do wytoczenia powództwa wynosi trzy miesiące od dnia urodzenia się dziecka. Postanowienie sąd wydaje po przeprowadzeniu rozprawy. Przepisy art. 733. stosuje się odpowiednio
Przedstawione przed sądem żądanie zapłaty alimentów nie jest zwykłym pozwem o zapłatę, ale stanowi wniosek o zabezpieczenie alimentów. Oznacza to, że sprawa przed sądem powinna potrwać krótko a korzystne dla matki orzeczenie spowodować, że ojciec będzie musiał od razu zapłacić ustaloną przez sąd kwotę.
Art. 733 KPC Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni.
3 b) Co powinno znaleźć się w pozwie o zabezpieczenie alimentów na okres porodu i pierwszych trzech miesięcy życia dziecka?
Matka powinna wymienić w pozwie wydatki, które uzasadniają żądaną przez nią wysokości kosztów jej utrzymania podczas porodu oraz kosztów utrzymania dziecka przez okres pierwszych trzech miesięcy po urodzeniu. Mężczyzna z kolei zostanie zobowiązany przez sąd do przedstawienia zaświadczeń o swoich dochodach.
3 c) Kiedy wystąpić do sądu o ostateczne ustalenie alimentów na okres porodu i pierwszych trzech miesięcy życia dziecka?
Maksymalnie w okresie 3 miesięcy po urodzeniu dziecka matka powinna wystąpić do sądu z pozwem o ostateczne zasądzenie omawianych alimentów. W sytuacji gdy matka dziecka nie wniesie po urodzeniu dziecka pozwu lub też pozew ten przegra, np. zostanie stwierdzone, że mężczyzna zobowiązany do opłacenia alimentów nie jest w rzeczywistości ojcem dziecka, to mężczyzna ten będzie miał podstawę do żądania zwrotu zapłaconych pieniędzy.
4) Od czego zależy wysokość alimentów?
Wysokość alimentów orzeczonych przez sąd zależy od potrzeb dziecka. Mają one zapewnić mu normalne warunki życia i rozwoju. Matka ubiegająca się o alimenty powinna przedstawić dowody potwierdzające wysokość ponoszonych kosztów, np. rachunki. Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd weźmie pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe ojca. Jeśli ojciec nie interesuje się dzieckiem i nie utrzymuje z nim kontaktu, sąd najprawdopodobniej zasądzi wyższe alimenty, z uwagi na fakt, że cały ciężar związany z wychowaniem dziecka spoczywa w takiej sytuacji na matce.
5) Jak przebiega sądowa procedura dochodzenia alimentów?
Pozew o alimenty powinien być złożony w sądzie rejonowym, w obrębie miejsca zamieszkania. Należy wnieść pozew o ustanowienie alimentów skierowany przeciwko osobie zobowiązanej, czyli ojcu dziecka. Matka reprezentuje w takiej sytuacji dziecko. Sąd przeprowadza rozprawę, na której przesłuchuje strony, świadków. Następnie wydaje wyrok ustalający wysokość świadczenia alimentacyjnego.
6) Co zrobić gdy ojciec uchyla się od obowiązku płacenia alimentów?
Matka może wszcząć postępowanie egzekucyjne względem ojca dziecka, zgłaszając się do wybranego przez siebie komornika z wnioskiem o wszczęcie egzekucji.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznawane są na warunkach określonych w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2016, poz. 169 z późn. zm.)
7) Kiedy egzekucja alimentów jest bezskuteczna?
Formalnie egzekucja uznawana jest za bezskuteczną, jeśli w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Polski.
8) Co to jest Fundusz Alimentacyjny?
Fundusz Alimentacyjny ma na celu wypłatę świadczeń na dzieci, które nie otrzymują alimentów. Jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna, dziecko uprawnione do alimentów od ojca ma prawo do świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego.
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów Art. 2. 11 osobie uprawnionej – oznacza to osobę uprawnioną do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna
9) Gdzie złożyć wniosek o świadczenie alimentacyjne?
Wniosek o wypłatę świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego należy złożyć w urzędzie gminy.
10) Jaka jest wysokość świadczenia alimentacyjnego?
Świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego przysługuje w wysokości odpowiadającej wysokości zasądzonych alimentów. Nie może być jednak wyższe niż 500 zł.
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów Art. 10. 1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł.
11) Jakie należy spełnić kryterium dochodowe, aby otrzymać świadczenie alimentacyjne?
Świadczenia te przysługują, jeżeli dochód w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł. To oznacza, że dochód netto, czyli „na rękę” w rodzinie składającej się z mamy i jednego dziecka nie może przekroczyć 1450zł.
Ważne: do dochodu nie wlicza się świadczenie 500 plus.
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów Art. 9. 2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.
12) Ile trwa okres świadczeniowy Funduszu Alimentacyjnego?
Świadczenie z funduszu alimentacyjnego jest ustalana na okres od 1 października
do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów art. 2 pkt 8 okresie świadczeniowym – oznacza to okres, na jaki ustala się prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, tj. od dnia 1 października do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego;
13) Do jakiego wieku dziecko ma prawo do świadczenia alimentacyjnego?
Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują dziecku do 18 roku życia albo, w przypadku kontynuowania edukacji w szkole wyższej do ukończenia 25 roku życia. Jeśli dziecko posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności świadczenia przysługują mu bezterminowo.
Art. 9. 1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności –bezterminowo.
2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł
14) Kiedy nie przysługuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego?
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują dziecku, które przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, np. w domu dziecka lub w pieczy zastępczej. Nie przysługują też dziecku, które zawarło związek małżeński.
Art. 10. 2. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego nie przysługują, jeżeli osoba uprawniona:
1) została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej;
2) (utraciła moc)
3) zawarła związek małżeński
15) Dochody z jakiego okresu są brane pod uwagę przy ustalaniu świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?
Przy ustalaniu uprawnień do świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego brane są pod uwagę dochody członków rodziny osiągnięte w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy. Pod uwagę brane są też ewentualne zmiany w dochodach które nastąpiły w tym czasie. Jeśli na przykład kobieta straciła niedawno pracę, mówi się o „dochodzie utraconym”. W takiej sytuacji zarobki z pracy wykonywanej w zeszłym roku kalendarzowym nie będą brane pod uwagę przy ustalaniu świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego.
16) Czy matka nieletnia może ubiegać się o świadczenie alimentacyjne?
Mama, która nie ukończyła jeszcze 18 lat jest według polskiego prawa osobą niepełnoletnią, czyli sama znajduje się pod władzą rodzicielską swoich rodziców. Dlatego też do czasu osiągnięcia pełnoletniości przedstawicielami ustawowymi jej dziecka zostają najczęściej jej rodzice jako opiekunowie prawni wyznaczeni przez sąd opiekuńczy. Opiekun prawny dziecka może wystąpić o ustalenie alimentów do sądu rejonowego, do wydziału rodzinnego i nieletnich. Rodzice niepełnoletniej mamy mogą też wystąpić o alimenty na pokrycie wydatków związanych z ciążą, porodem oraz kosztami utrzymania dziecka przez 3 miesiące od czasu porodu.
konsultacja prawna:
Joanna Kijas - radca prawny